EPOKI - BAROK

Nazwa epoki pochodzi z języka portugalskiego i pierwotnie oznaczała rzadką perłę o nieregularnym kształcie.(z por. barocco - "perła o nieregularnym kształcie"). Barok jest epoką w dziejach kultury europejskiej charakteryzującą się rozwojem sztuki dekoracyjnej i zdobniczej.Jego trwanie datuje się od końca XVI wieku do XVIII wieku. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój.

W Baroku wykształciły się dwa zasadnicze nurty myślowe: racjonalizm, który zakładał, że mądrość uzyskać można jedynie dzięki potędze umysłu oraz empiryzm, którego z kolei założeniem było poznawanie świata dzięki zmysłom, doświadczeniu, umysł odgrywał tutaj mniejsze znaczenie.

EPOKI - RENESANS

Renesans to epoka w dziejach kultury pomiędzy średniowieczem a barokiem. Trwało od XIV wieku do XVI wieku. W Polsce Odrodzenie trwało od końca XV wieku do końca XVI wieku. Pojęcie renesansu kryje w sobie rzeczywiście "odrodzenie" wszelkiej wiedzy o człowieku jako osobie, o jego osobowości, niepowtarzalności i wyjątkowości. Ogromny nacisk położony jest na to aby człowiek rozwijał istniejące w sobie takie cechy, które świadczą o jego indywidualności szczególnie w doświadczaniu bytu. Renesans chrakteryzuje się nawiązaniem do kultury i literatury antycznej.

EPISTOŁA CZYLI LIST

Powieść epistolarna to powieść pisana w formie listów. Wyróżniamy jej dwa rodzaje: •  powieści, w których listy pisane są przez jedna osobę do jednego adresata ("Cierpienia młodego Wertera"); •  utwory, w których korespondencja prowadzona jest przez parę bohaterów - najczęściej kochanków ("Julia albo Nowa Heloiza" Jeana Jacquesa Rousseau).

SATYRA - PIJAŃSTWO

„Pijaństwo” Ignacego Krasickiego

W satyrze "Pijaństwo" Ignacy Krasicki charakteryzuje i krytykuje tytułową potężną wadę Polaków 

będącą nią po dziś dzień. Wiersz zbudowany jest na zasadzie dialogu dwóch postaci o opozycyjnych poglądach i sposobach życia. Pierwsza postać to zapijaczony szlachcic który każda chwilę życia poświęca na ucztowanie obżarstwo i picie alkoholu. Taki styl życia tłumaczy sobie każda nadarzającą się okazją, zaś towarzystwo sąsiadów wymagało od niego by zostać ugoszczonymi. Taka gościnność najłatwiej wpędzić mogła w pijaństwo. Wtedy też Polak stawał się największym politykiem, zapominał o swoich kompleksach i niedoskonałościach. Zaczynał myśleć o państwie i głosić jego zmiany. Krasicki ten właśnie moment pokazał we wspaniale wykrzywionym zwierciadle:



"Idą zatem dyskursa tonem statystycznym

O miłości ojczyzny, o dobru publicznym,

O wspaniałych projektach, mężnym animuszu;

Kopiem góry dla srebra i złota w Olkuszu,

Odbieramy Inflanty i państwa multańskie,

Liczemy owe sumy neapolitańskie,

Reformujemy państwo, wojny nowe zwodzim,

Tych bijem wstępnym bojem, z tamtymi się godzim".

Druga osoba dialogu to człowiek oświecony mający na pijaństwo całkowicie inny pogląd niż szlachcic - Sarmata. To on przypomina mu, ze człowiek nie może zachowywać się jak zwierze i poświęcać swojego życia wyłącznie na obżarstwo i picie.

"Patrz na człeka, którego ujęła moc trunku,

Człowiekiem jest z pozoru, lecz w zwierząt gatunku".

Ciekawe jest zakończenie tej satyry, Krasicki pokazuje w nim bowiem pewna bezsilność racjonalnego wykładania zła pijaństwa, gdyż Sarmata i tak woli "napić się wódki". Warto tez przyjrzeć się stylowi tej satyry, który to będzie się powtarzał i w kolejnych utworach tym mianem określanych. Jest to więc utwór trzynastozgłoskowy, pisany wierszem ciągłym, nie podzielonym na strofy o parzystym układzie rymów. Warta zaznaczenia jestkompozycja ramowa satyry, wpisana w słowa przywitania się i pożegnania rozmówców, co powoduje iż kompozycja zamyka się w obrębie ich rozmowy. Zakończenie pełne jest smutnego fatalizmu nałogu:

"<Skąd idziesz?" "Ledwo chodzę". "Słabyś?" "I jak jeszcze.

Wszak wiesz, że się ja nigdy zbytecznie nie pieszczę(...)

"Bądź zdrów!" "Gdzież idziesz?" "Napiję się wódki

IGNACY KRASICKI - SATYRY

"DO KRÓLA"

„Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka

Wielbi rząd, czci króla, lecz sądzi człowieka…”

Autor używając tego stwierdzenia chce nam uświadomić, że bez względu na piastowany urząd, satyra może ocenić charakter każdego. Ignacy Krasicki w swoim utworze „Do Króla” opisuje sposób, w jaki polska szlachta krytykuje Stanisław Augusta Poniatowskiego. Twierdzi, że król nie powinien zasiąść na tronie polskim, gdyż nie wywodził się z rodu królewskiego. Szlachta zazdrości mu tytułów „najjaśniejszy Panie” i tak rozległej, bardzo wpływowej władzy. Uważa, iż jest on za młody i niedoświadczony do rządzenia krajem; nie może znieść autorytetu jakim się cieszy. Nienawidzi sposobu w jaki traktuje swoim poddanych, zyskując ich poparcie - przeprowadzając istotne reformy. Jednak jest jedna poważna wada.

„Żaden się naród księgą w moc nie przysposobił:

Mądry przedysputował, ale głupi pobił.” - w tym wersie nawiązuje do wydarzeń historycznych- zaborów, które uniemożliwiły rozwój militarny Polski.

Mimo, iż satyra ma ośmieszać i kpić z króla, tak naprawdę wychwala jego zalety i opisuje te pozytywne cechy władcy kraju znajdującego się pod zaborami.

SENTYMENTALIZM

Sentymentalizm był zjawiskiem obyczajowym i literackim związanym ze zwiększaniem się roli, jaką w ludzkich myślach i działaniach zaczęto przypisywać uczuciom. Nazwę tego prądu wywodzi się od tytułu powieść L. Sterne’a Podróż sentymentalna, a jego początki wiąże z filozofią i twórczością J.J. Rousseau i sytuuje się około połowy XVIII stulecia. Najważniejszą cechą sentymentalizmu było akcentowanie znaczenia, jakie w procesie poznawania rzeczywistości i samego człowieka przypada uczuciom. Opierano się tu na poglądach J. Locke’a i D. Hume’a.

CIERPIENIA MŁODEGO WERTERA

Powieść Cierpienia młodego Wertera (oryginalny tytuł Die Leiden des jungen Werthers) to jedno z najsłynniejszych dzieł w historii światowej literatury. Był to pierwszy utwór Goethego. Po raz pierwszy powieść została opublikowana w 1774 roku. Można powiedzieć, że ukazała się w najlepszym dla siebie momencie. Cierpienia młodego Wertera z miejsca stały się wielkim sukcesem, przynosząc jednocześnie rozgłos dla całego nurtu literackiego zwanego Sturm und Drang (burza i niepokój). 
Cierpienia młodego Wertera poruszają wiele tematów. Przede wszystkim jest to opowieść o nieszczęśliwej miłości. Główny bohater zakochał się bez pamięci w kobiecie, która obiecała swoją rękę innemu mężczyźnie. Werter zdawał sobie sprawę, że nigdy nie będzie miał Lotty dla siebie, ponieważ cenił i szanował Alberta. Nie chciał wkraczać między przyjaciela a jego narzeczoną. Wszelkie konwenanse, nakazy moralne i etyczne, obyczajność związały Werterowi ręce, przynajmniej on tak twierdził, i nie pozostało mu nic innego jak cierpień wielkie katusze wewnętrzne. 
Powieść mówi nie tylko o cierpieniu, ale również o szczęściu i relacjach między tymi skrajnościami. Werter ma wiele do powiedzenie na ten temat. W swoich listach często wspomina, że jak tylko udało mu się osiągnąć szczęście, za rogiem czyhała na niego rozpacz. W liście z 18 sierpnia 1771 roku bohater napisał: O, czemuż tak się dziać musi, że to, co stanowi szczęście człowieka, przemienia się w krynicę jego niedoli?
Dla Wertera każdy przejaw szczęścia był okazją do narzekań, ponieważ obawiał się, ze niesie on za sobą rozpacz. Co więcej, główny bohater był przekonany, że jego przeznaczeniem jest szerzenie nieszczęścia wśród bliskich mu osób. Nawet Wilhelm cierpi przez niego, ponieważ był jedyną osobą, której Werter mógł o swoim bólu powiedzieć. 

Powieść porusza również problem rodziny. Werter miał wiele do zarzucenia swojej matce, lecz nigdy nie zrobił tego wprost w żadnym z listów. Nigdy nie kontaktował się z nią bezpośrednio, zawsze jego łącznikiem w kontaktach z matką był Wilhelm. Werter nie miał prawdziwej, kochającej rodziny. W jego poczynaniach widać, że uporczywie poszukuje kogoś, kto by go pokochał. Gdy natknął się na Lottę wiedział, iż znalazł to, czego szukał. Kobieta pomagała owdowiałemu ojcu w prowadzeniu domu i opiece nad licznym rodzeństwem. W rodzinie Lotty Werter widział to, czego nie doświadczył we własnym domu: miłość, ciepło i idealną matkę (chociaż bohaterka nią nie była).